Kaynaştırma; özel öğrenme güçlüğü (disleksi, diskalkuli, disgrafi, dispraksi), otistik, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, görme engelli , işitme engelli, ortopedik engelli, dil ve konuşma bozukluğu olan çocukların kendi yaşıtları ile kendi kademesinde örgün öğretim sistemine dahil olma durumudur. Bu sistemdeki genel amaç hem engelli çocuğun normal gelişim gösteren akranları ile sosyal ilişkiler kurması hem de normal gelişen akranlarının farklılıklara saygı duymayı öğrenmesini sağlamaktır. Böyle bir eğitim ortamının oluşması için kaynaştırma öğrencisi ile ilgili herkesin işbirliği içinde olması çocuğun okula ve arkadaşlarına uyum sağlaması açısından önemlidir.
Öğretmenin eğitim ortamını tüm sınıfın birbirini kabul edecek birbirlerine saygı duyacak şekilde düzenlemesi gerekir. Ortamı sosyal kabül çerçevesine göre düzenlemek için çocukların düzeylerine göre oyunlar, konferanslar, toplu etkinlik çalışmaları düzenlenmelidir. Çocuk sınıfta kabul gördüğünü hissetmezse kendini sınıfın bir parçası olarak görmez ve sosyal iletişim problemleri yüz gösterir. Kendini bir yere ait hissetmeyen çocuğun öğrenme motivasyonu da o denli etkilenerek düşecektir. Çocuğun hem akademik ilerlemesi hemde sosyal bir birey olması için çevre tarafından kabulünün sağlanması oldukça önemlidir. Kabul edildiğini bilen çocuk ise arkadaşları ile uyum içinde olur, sevildiğini hisseder ve mutlu birey olur. Aynı zamanda bu kaynaştırma uygulamaları normal gelişim gösteren çocuklar için de önem arz eder. Farklı gelişim özelliklerine sahip kişilerin de olabileceğini, onlarla iyi ilişkiler kurabileceklerini, saygı duymayı ve göstermeyi öğreneceklerdir. Kaynaştırma uygulamaları sadece öğrencilere değil öğretmenlere de büyük katkılar sağlar. Öğretmenlerin bep uygulamalarında kendilerini geliştirmelerini, özgün farklı materyal geliştirme becerilerinde artışı, sabırlı olmalarını sağlar. Özetle kaynaştırma, engelli birey ve çevresi için bol yararları olan bir süreçtir.
Kaynaştırma bol yararları olan bir sistem olmasına karşın aile, okul, öğretmen denkleminin sağlam kurulmaması durumda amaçlara ulaşılması güçleşir. Aile, okul ve öğretmenlerin işbirliği halinde olması, çocuğun tüm değişimlerini gözlemlemeleri, uygulanacak eğitimin ve atılacak adımların takip edilmesi oldukça önemlidir. Öğretmen gelişmelerden aileyi haberdar etmeli, okulda yapılan etkinliklerin daha kalıcı olması için evde de yapması gereken uygulamaların nasıl olması gerektiğini aileye anlatması ve takibini sağlaması gerekir. Böylece programlı bir ilerleyiş ve işbirliği olduğu sürece eğitim amaçlanan hedeflere ulaşacaktır.
Kaynaştırma, çocuğun Rehabilitasyon ve Araştırma Merkezi tarafından tespit edilen engel seviyesine göre üç farklı durumda yapılabilir. Bunlar; tam zamanlı kaynaştırma, yarı zamanlı kaynaştırma ve tersine kaynaştırma olarak ayrılır. Eğitim sisteminin istediği, çocuğun gelişimi, engel durumu bu sisteme uygun ise en iyi sosyal ortama sahip olacağı kaynaştırma türü, tam zamanlı kaynaştırmadır. Tam zamanlı kaynaştırma, çocuğun kaydının normal sınıfta olmasıdır.Bu kaynaştırma türünde öğrenci, tüm dersleri kendi sınıfında kendi arkadaşları ile alır. Yarı zamanlı kaynaştırma, çocuğun kaydının özel eğitim sınıfında bulunması durumudur. Özel eğitim sınıfı okul bünyesinde açılır ve öğrenci zorluk çektiği dersleri bu sınıfta alırken yapabildiği ve sosyal etkinliklerden oluşan resim, beden ve müzik gibi dersleri normal gelişim gösteren akranları ile aynı sınıfta alır. Tersine kaynaştırma ise normal gelişim gösteren çocukların özel eğitim okullarına kayıt yaptırarak, özel eğitime ihtiyaç duyan akranları ile aynı ortamda eğitim almasıdır. Her üç şekilde de normal gelişim gösteren çocuklar ile engelli çocuk arasında sosyal bir ilişkinin oluşması hedeflenir.
İçindekiler
Kaynaştırma Uygulanan Sınıflarda Eğitim Nasıl Düzenlenmeli
Kaynaştırma eğitiminin yapı taşlarından biri, çocuğun engel durumuna ve gelişim düzeyine göre iyi planlanmış bir eğitim programı oluşturmaktır. Bu program her kaynaştırma öğrencisi için özel olarak hazırlanır. Bu nedenle “ bireyselleştirilmiş eğitim programı” ismini almaktadır. Bu program biricik yani kişiye özeldir, başka bir engelli birey için uygulanamaz. Her kaynaştırma öğrencisine aynı Bep uygulandığı takdirde aile, okul ve öğretmen işbirliği ne kadar iyi olursa olsun uygulanan eğitim yeterli seviyede başarıya ulaşamaz. Çünkü program içeriği çocuğun engel seviyesine, gelişim düzeyine, önceliklerine ve ilgilerine uygun olmayacaktır. Bu sebeple görünüşte bir program uygulanıyor gibi görünse de çocuk bu programla bir gelişim gösteremeyecek ve program başarısızlığa ulaşacaktır.
Bep Hazırlama Uygulama Süreci Nasıl Olmalı
Rehberlik ve Araştırma Merkezi tarafından okula yönlendirilen her bir kaynaştırma öğrencisi için Bep geliştirme birimi kurulur. Kurul; okul müdürü, rehberlik öğretmeni dahil çocuğun bütün öğretmenleri, öğrencinin velisi ve öğrenciden oluşur. Bep geliştirme birimi; öğrencinin engeli, gelişim özellikleri, ihtiyaçları gibi etmenleri dikkate alarak bireyselleştirilmiş eğitim programını hazırlar. Programda öğrenciye özel uzun ve kısa dönemli amaçlar oluşturulur.
Sonrasında bu amaçlara uygun öğretim yöntemi belirlenir ve seçilen yöntemi destekler nitelikte materyaller geliştirilir.
Programın kolay uygulanabilmesi açısından programda yer alan ifadeler açık ve anlaşılır olmalıdır, hedefler gerçekçi olmalı çocuğun gerçekleştiremeyeceği kazanımlar programda yer almamalıdır. Hedeflerin gerçekten uzak olması çocukta başarısızlık duygusu ile kaygı seviyesini arttırır. Bununla birlikte öğrencide öğrenmeye karşı isteksizlik kendini gösterir. Bu da kaynaştırma uygulaması ve bireyselleştirilmiş eğitim programının nihai amaçlarına ters düşerek bireyi kazanmaktan öte kaybetmeye neden olacaktır.
Kaynaştırma öğrencisine uygun olarak hazırlanmış bireyselleştirilmiş eğitim programını uygularken bu programa bağlı kalınmalı, eğer programın herhangi bir kısmında başarı gözlenmezse program gözden geçirilmeli ve başarısız olan yerler çocuğa uygun olacak şekilde tekrar düzenlenmelidir. Bu şekilde mükemmel bir bep programına ulaşılmış olunur. Programlardaki öncelikli amaç öğrencinin gelişimini olabildiğince ileri götürmek ve toplumsal hayata uyumunu sağlamaktır.
Kaynaştırma Öğrencisi İle Ders İşlerken Neler Yapılmalı
Öğretmenin ön hazırlık yapmadan ve sınıfta oluşması gereken ön koşulları sağlamadan derse başlaması yeterli bir öğrenme sağlamaz. Ders öncesi yapılması gereken ön koşul durumlar mevcuttur. Bunlardan ilki çocuğa uygun bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlamaktır. Hazırlanan bep öğrencinin engeline, gelişim özelliklerine, ilgilerine hitap eden kapsamlı bir program olmalıdır. İkincisi çocuğun sınıfını, okulunu benimsemesi ve isteyerek okula gelmesidir. İsteyerek okula gelip derse giren öğrencinin motivasyonu yüksek olacak ve derse konsantre olma olasılığı artacaktır. Öğrencinin okula isteyerek gelmesi için sınıfındaki,okulundaki ve çevresindeki kişiler tarafında sevildiğini ve kabul edildiğini bilmesi ile olur. Sonrasında öğretmenin ders içi tutumları, anlatım yöntemi ve kullandığı materyaller gelir. Doğru yöntem, teknik ve materyal ile ders amacına oldukça yaklaşmıştır ancak yeterli değildir. Son olarak hedefin istenilen düzeye gelip gelmediğini ve programın işlevselliğini gösteren değerlendirme aşaması gelir. Eğer ders değerlendirme yapılmadan bitirilirse bunca gerçekleştiren basamakların başarıya ulaşıp ulaşmadığı bilemeyiz ve eğitimde kopukluklar oluşur.
Öğretmen Tutumları
Öğretmen; normal gelişim gösteren öğrencilerine ve kaynaştırma öğrencisine karşı sabırlı, hoşgörülü olmalı ve sınıfta kaygının, iletişim sorunlarının olmadığı bir atmosfer oluşturmalıdır. Öğretmenin olumlu tutumları öğrencilerin özgüvenlerinin artmasına, yapılan etkinliklerde gönüllü ve istekli olmalarına, birbirlerine saygılı olmalarına zemin hazırlar.
Kullanılan Yöntem Ve Materyallerin Önemi
Öğrenciye uygun program hazırlanıp hedeflerin belirlenmesi dersi işlemek için yeterli olmayacaktır. Dersin konusunun önemli olduğu kadar bu konunun işlenişi ve sunuş şekli de önemlidir. İster normal gelişim gösteren öğrenciler olsun ister kaynaştırma öğrencisi işlenen konunun çocuğun tüm duyu organlarını kullanarak ve yaparak yaşayarak öğrenmesini sağlayacak şekilde aktarılması en kalıcı öğrenmeleri sağlar.
Çocuğun çeşitli etkinliklere dahil olması yaşantı yoluyla öğrenmeyi sağlayacağı için öğrenme kalıcı hale gelir. Öğretmenler dersi planlarken konuya uygun yöntem ve teknikleri belirlemeli ve mümkün olduğunca çocukların aktif olmasını sağlayacak yöntem ve tekniklere ağırlık vermeleri gerekir.
Yöntem ve teknik belirlendikten sonra bir diğer faktör materyallerin mümkün olduğunca çok duyu organına hitap etmesidir. Özellikle görsel ve işitsel duyulara hitap eden materyallerin bir arada kullanılması konunun hatırlanmasını sağlayarak kalıcılığı destekleyecektir.
Değerlendirmenin Önemi
Ders aralarında ve dersin sonunda hedefin öğrenci tarafından kazanılıp kazanılmadığını test etmek programın ya da eğitimdeki diğer gerekli olan faktörlerin yeterliliği hakkında bilgilendirme sağlar. Ders arasında test etmenin amacı yanlış giden bir durum varsa erkenden müdahale etmektir. Dersin sonunda yapılan ise hedefin kazanılıp kazanılmadığı hakkında kesin bilgi verir ve sonuca göre program ya kaldığı yerden devam eder ya da bazı değişikler yapılarak tekrar konu kazandırılmaya çalışılır.
Duygu ÇAYIR