Disleksi

Disleksi, okuma, yazma ve öğrenme ile ilgili sorunlara neden olabilen yaygın bir öğrenme güçlüğüdür. Disleksi diğer özel öğrenme güçlükleri olan disgrafi ve diskalkuli gibi spesifik alanlarda yaşanan öğrenme güçlüğü anlamına da gelmektedir, yani okuma ve yazma gibi öğrenme için kullanılan belirli becerilerde güçlük yaşanmasına neden olur. Disleksi, çocukların yaşamında günlük olarak zorluklar ortaya çıkarabilmekte fakat bu güçlükler özel eğitim yöntemleri ile aşılabilmektedir. Disleksisi olan çocukların okuma-yazma becerilerini geliştirmek, okulda ve gelecek iş yaşamında başarılı olmalarına yardımcı olmak için örgün eğitime ek olarak akademik destek mevcuttur.

Önerilen Yazı :   Özel Öğrenme Güçlüğü

Disleksi Belirtileri

Disleksi belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterir. Disleksisi olan her bireyin kendine özgü güçlü ve zayıf yönleri olacaktır. Disleksinin en yaygın belirtilerinden bazıları aşağıda özetlenmiştir.

Disleksinin Okul Öncesi Dönem Belirtileri

Bazı durumlarda, bir çocuk okula başlamadan önce disleksinin farkedilmesi mümkündür. Dikkat edilmesi gereken belirtiler şunları içerebilir:

• Aynı yaştaki diğer çocuklarla karşılaştırıldığında gecikmiş konuşma gelişimi (bunun birçok farklı nedeni olabilir).
• Uzun kelimeleri doğru bir şekilde telaffuz edememe gibi konuşma sorunları (örneğin, “helikopter” yerine “hekilopter” demek).
• Doğru kelimeyi hatırlayamama veya cümleleri yanlış bir şekilde bir araya getirme gibi sözlü dili kullanırken kendilerini ifade etme sorunları.
• Renkleri öğrenmede zorluk veya çok az ilgi.
• İnce motor ve kaba motor becerilerinde güçlük çekme.

İlkokul Dönemi Disleksi Belirtileri

Disleksi belirtileri genellikle çocuklar okula başladığında yani okuma-yazma öğrenme sürecine geçildiğinde daha belirgin hale gelir.

5-12 yaş arası çocuklarda disleksi belirtileri şunları içerir:

• Harflerin isimlerini ve seslerini öğrenmede güçlükler.
• Okunamayan ve düzensiz yazım.
• Harfleri ve rakamları ters çevirmek (örneğin “9” yerine “6” veya “d” yerine “b” yazmak gibi).
• Kelimelerdeki harflerin sırasını karıştırmak.
• Sıralı yönergeleri gerçekleştirmede zorluk.
• Haftanın günlerini veya alfabe gibi dizileri öğrenmekte güçlük yaşamak.
• Yüksek sesle okurken yavaş okumak veya hata yapmak.
• Okurken görsel yanılsamalar (örneğin, bir çocuk harfleri ve kelimeleri etrafta hareket ediyor veya okuma sayfasını karmakarışık gibi tanımlayabilir).
• Soruları sözlü olarak zekice cevaplamak ancak cevabı yazmakta güçlük çekmek.
• Yavaş yazma hızı.
• Zayıf el yazısı.
• Not almak ve yazılı çalışmaları normalden daha uzun sürdürmek.
• Zayıf fonolojik farkındalık ve kelime öğrenme becerileri.

Kelime Öğrenme Becerisi

Disleksisi bulunan çocuklar ayrıca kelime öğrenmekte güçlük yaşarlar. Kelime öğrenme becerisi, daha önce öğrenilmiş kelimelerin hangi harflerden ve hecelerden oluştuğunu anlama becerisidir.

Örneğin kelime öğrenme becerisi iyi olan bir çocuk “güneşlenmek” kelimesini ilk kez okuyabilir ve “gü-neş-len-mek” şeklinde hecelere ayırarak yeni kelimelerin anlamını çözebilir.

Önerilen Yazı: Geç Konuşma

Fonolojik Farkındalık

Fonolojik farkındalık, kelimelerin daha küçük ses birimlerinden (harflerden) oluştuğunu ve sesleri değiştirmenin, yeni kelimeler ve anlamlar yaratabileceğini anlama yeteneğidir.

Fonolojik bilinci zayıf olan bir çocuk şu sorulara doğru cevap veremeyebilir:

• Sizce “cam” kelimesini oluşturan sesler hangileridir ve bunlar “çam” kelimesini oluşturan seslerden farklı mı?
• “Cam” daki “c” sesini “ç” sesiyle değiştirseydiniz kelime ne olurdu?

Ergenler ve Yetişkinlerde Disleksi Belirtileri

Yukarıda bahsedilen sorunların yanı sıra, ergenlerde ve yetişkinlerde disleksi belirtileri şunları içerebilir:

1. Kötü organize edilmiş yazılı çalışmalar (örneğin, belirli bir konu hakkında çok bilgili olsalar bile, bu bilgiyi yazılı olarak ifade etmekte güçlükler yaşayabilirler).
2. Deneme, makale, dilekçe, rapor planlama veya yazma zorluğu.
3. Sınavlar konularını tekrar etmekte zorlanmak.
4. Mümkün olduğunca okumaktan ve yazmaktan kaçınmaya çalışmak.
5. Not almakta zorlanmak.
6. Kötü yazım.
7. Pin kodu veya telefon numarası gibi şeyleri hatırlamakta zorlanmak.
8. Görevleri son teslim tarihlerine yetiştirmekte zorlanmak.

Disleksi İle İlgili Diğer Güçlükler

Disleksisi olan bazı çocuklar, okuma veya yazma ile doğrudan bağlantılı olmayan başka güçlüklere de sahip olabilir. Bunlar şunları içerir:

1. Sayılarla ilgili zorluklar (diskalkuli).
2. Zayıf kısa süreli hafıza.
3. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) dahil olmak üzere konsantrasyon sorunları ve kısa dikkat süresi.
4. Zayıf organizasyon becerisi ve kötü zaman yönetimi.

Çocuğunuzda Disleksi Olabileceğini Düşünüyorsanız Ne Yapmalısınız?

Çocuğunuzda disleksi olabileceğini düşünüyorsanız, ilk olarak endişeleriniz hakkında öğretmeniyle konuşabilirsiniz. Öğretmenin de gözlemleri sizin gözlemlerinizi doğruluyorsa değerlendirme yapılması için çocuk ve ergen psikiyatrisine başvurabilirsiniz.

Ayrıca özel eğitim merkezlerimizden ücretsiz değerlendirme talep edebilir ve süreç hakkında ayrıntılı bir bilgi alabilirsiniz.

Disleksi Tanısı

Çocuğunuzun okuma ve yazma konusundaki ilerlemesinden endişe ediyorsanız, önce sınıf öğretmeniyle konuşun. Okul yönetimi ve rehberlik birimiyle de görüşmek isteyebilirsiniz. Devam eden bir endişeniz varsa, lütfen çocuğunuzu bir hekime götürün. Çocuğunuzun okuma veya yazma becerilerini etkileyen bilemediğiniz sağlık sorunları olabilir. Örneğin, çocuklar şunlara sahip olabilirler:

1. Miyop veya şaşı görme sorunları
2. İşitme sorunları
3. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) gibi diğer durumlar

Çocuğunuzun öğrenme güçlüklerini açıklamak için altta yatan herhangi bir açık sağlık problemi yoksa çocuk geleneksel eğitim yöntemlerine iyi yanıt vermiyor olabilir ve özel eğitim desteğinden faydalanması gerekebilir.

Yardımcı olabilecek eğitim müdahaleleri hakkında daha fazla bilgi için özel eğitim merkezlerimize ulaşabilirsiniz. 

Özel Eğitim Desteği

Çocuğunuzda disleksi varsa, muhtemelen geleneksel öğretim yöntemlerinden farklı bir eğitim desteğine ihtiyaç duyacaktır. Uygun destekle, çocuğunuzun başarılı bir akademik ve sosyal hayat yaşaması için hiçbir engel yoktur.

Çocuğun özel eğitim hizmetlerine ulaşmasını sağlamak öncelikle yapılması gereken şeydir. Ancak yalnızca özel eğitim kendi başına yeterli değildir. Aileler kendini tamamen eğitim sürecinin içine dahil etmeli ve ev ortamında da çocuğun gelişimini destekleyecek bazı faaliyetlerde bulunmalıdır.

Önerilen Yazı: Destek Eğitim Programı

Disleksi Değerlendirme Süreci

Değerlendirme yapılmadan önce, size, çocuğunuzun öğretmenine ve rehberlik birimine ilgili konular hakkında aşağıdaki gibi sorular sorarak genel bir bilgi alınabilir:

1. Genel sağlık durumu nasıl?
2. Belirli görevleri ne kadar iyi yerine getiriyor?
3. Çocuğunuz hakkında neyin farklı olduğunu düşünüyorsunuz?

Disleksi değerlendirmesi, çocuğunuzu öğrenme ortamında gözlemlemeyi, çocuğunuzun öğrenmesiyle ilgili anahtar bilgileri sizinle konuşmayı ve çocuğunuzdan bir dizi teste katılmasını istemeyi içerebilir.

Bu testler şunları inceleyebilir:

• Okuma ve yazma yetenekleri
• Dil gelişimi ve kelime bilgisi
• Mantıksal akıl yürütme
• Hafıza
• Görsel ve işitsel (sesli) bilgileri işleme hızları
• Organizasyon becerileri
• Öğrenme yaklaşımları

Bu testler sonucunda özel eğitim merkezimiz uygun bir eğitim programı oluşturacak ve çocuğunuzun yaşadığı güçlükler karşısında ona destek olmak için yanında olacaktır.

Çocuğu Disleksi Tanısı Alan Ailelere Öneriler

• Öncelikli olarak ailenin yapması gereken şey çocuğun durumunu kabul etmektir.
• Çocuğunuzun öğrenme sürecinde zorlanacağını bilmeli ve bu sebeple ona karşı anlayışlı ve sabırlı olacağınıza dair kendinizle anlaşma yapmalısınız.
• Öğretmenler ile iş birliği içerisinde olun. Özel eğitim merkezindeki öğretmeninden aldığınız bilgileri okuldaki öğretmeniyle paylaşın.
• Çocuğun problemlerine öğretmenler ile birlikte çözüm üretin ve bu çözümü uygulamakta tutarlı olun.
• Çocuğunuzun başarılarını övün. Yeteneklerini birlikte keşfedin ve çocuğunuzun bu yetenekleri doğrultusunda aktiviteler yapmasını destekleyin.
• Çocuğunuz için ulaşılabilir hedefler koyun ve ilerlemesini takip ederek onu destekleyin.
• Çocuğunuz sembolleri anlamada ve kelimeleri öğrenmede güçlük çekebilir. Onun işini kolaylaştırmak için ders çalışırken görsel tablolar ve resimler kullanabilirsiniz.
• Ders çalışmayı, kitap okumayı çocuğunuz için bir oyun haline dönüştürün. Kitap okumaya alışması için siz de onunla birlikte kitap okuyun.
• Okuma parçaları onun ilgisini çekecek konularda olmalı ve okuma seansları günde 2-3 kez 5-10 dakika şeklinde olmalıdır.
• Okuldan eve geldiğinde derste ne yaptığıyla ilgili sohbet ederek gün içinde öğrenilenleri birlikte tekrar edin. Bunun için soru-cevap tekniğini kullanabilirsiniz.
• Çocuğunuzun yaptığı yazım hatalarını kendisinin bulmasını sağlayın. Siz “bak burada bu yanlışı yaptın” diyerek direkt olarak çocuğa yanlışını göstermeyin.